Coğrafi Konum İle İlgili İşlemler

Matematik Coğrafya

Pareleller ve Meridyenler Kullanılarak (Konum,Yerel Saat,Ulusal Saat,Uluslar arası Saat,Tarih Değiştirme Çizgisi,Anti Meridyen,Güneş Hesapları,Üzerinde Bulunulan Meridyen,Işınların Yere Düşme Açısı ve Gölge Boyu)Yapılabilen Hesaplamalar;

1.Paraleller arası uzaklık hesaplamaları

Soru metninde verilen paraleller aynı yarım kürede ise derecesi büyük olandan derecesi küçük olan çıkartılır, farklı yarım kürelerde ise iki merkez arasında kaç tane paralel uzandığını bulmak için toplanır. Her ikisinde de bulunan fark sabit aralık farkı olan 111km ile çarpılır.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1.80˚Kuzey paralelinden 9990 km güneye giden bir kişi hangi enleme ulaşır?(10˚G)
2.Aralarında 4773 km uzaklık bulunan iki merkezden biri Kuzey Kutup Dairesi üzerinde bulunduğuna göre ikinci merkez hangi enlem daresi üzerindedir?(23˚K)
3.Hatay ilinin Oğlak dönencesine olan uzaklığı yaklaşık olarak kaç km’dir?(6549km)
4.Aynı meridyen üzerinde yer alan x ve y noktaları arası uzaklık 6993 km dir.X noktası 40˚kuzey parelelinde yer aldığına göre Y noktası hangi parelel üzerinde yer alır?(23˚G)
5.Sinop’un Kuzey kutup noktasına uzaklığı kaç km’dir?(5328km)
6.50˚Kuzey enleminden Türkiye’nin en güneyine gitmek için hareket eden bir araç 1332km yol aldıktan sonra mola veriyor.Bu aracın Türkiye’nin en güneyine varmak için,daha kaç paralel geçmesi gerekir?(2)
7.Kuzey kutup noktası ile Güney kutup noktası arasındaki uzaklık kaç km’dir?(19980km)
8.Türkiye’nin kuzey ucundaki A noktası ile aynı yerel saate sahip olan B noktası arasındaki uzaklık 5661 km.dir.Buna göre B noktası hangi paralel üzerindedir?(9˚G)
9.Aynı boylam üzerinde bulunan A noktası 42˚Kuzey B noktası 12˚Kuzey parelelleri üzerinde yer alır.O halde A noktası ile B noktası arasındaki uzaklık kaç km dir?(3330km)
10.Aynı meridyen üzerinde bulunan K ve M noktaları arasındaki uzaklık 6549 km’dir. K noktası Ekvator çizgisinde olduğuna göre daha kuzeyde olan M noktası hangi enlem üzerinde yer alır?(59˚K)
11.K ve Lmerkezleri arasında 8880 km uzaklık vardır. K kenti 25˚Kuzey enlemi üzerinde yer aldıgına göre daha güneyde bulunan L kenti hangi enlem üzerinde yer alır?(55˚G)
12.Aynı boylam üzerinde bulunan iki merkez arasındaki kuş uçuşu uzaklık 6660 km’dir.Merkezlerden biri 40º Kuzey enlemine yer aldığına göre, diğer merkez hangi enlem üzerinde yer alır?(20˚G)
13.10˚Kuzey pareleli üzerinde yer alan K noktasına eşit uzaklıkta olan x-y arası uzaklık 7770km’dir(x kuzey yarım kürede y ise Güney yarım küre’de yer alır.) Buna göre x ve y noktasının parelelleri hangileridir?(45˚K-25˚G)
14.Bulunduğu enlemden 4440km güneye giden bir kişi, ulaştığı yer ile Ekvator arasında 1110 km mesafe olduğunu görüyor.Bu kişinin harekete başladığı enlem hangisidir?(30˚K)
15.Ekvator üzerinde bulunan 10˚B boylamından 5772 km daha doğudaki boylam hangisidir?(42˚D)
16.Güney kutup noktasından başlayarak aynı meridyen üzerinden 55˚ Güney enlemine gelen bir araç kaç km yol almıştır?(3885km)
17.Ekvator üzerinde,4˚batı boylamından 4˚doğu boylamına gelen bir araç,ne kadar yol kat etmiştir?(888km)
18.Aynı meridyen üzerinde bulunan A ve B noktaları arasındaki kuş uçuşu uzaklık 5106 km’ dir.A noktası 45º Kuzey paraleli üzerinde olduğuna göre, daha güneyde yer alan B noktası hangi paralel dairesi üzerindedir?(1˚G)
19.Ekvatordan 3552 km kuzeyde yer alan ve yerel saati başlangıç boylamından 80 dakika ileri olan -Z-noktasının coğrafi koordinatları nelerdir?(32˚K,20˚D)

Yerel saat;Dünya’dakiherhangi bir meridyen yayının gün içersinde Güneş’e göre konumunu gösterir.Güneş’in en tepede olduğu anda saat 12:00 olarak kabul edilir.Bu vakitte bir cismin gölge boyu en kısadır.
Yerel saat hesaplamalarında izlenilecek yol;verilen yerler arasındaki meridyen farkı bulunur.Aynı yarımküredeki meridyenler çıkarılır,farklı yarım küredekiler toplanır.Her ikisinde de bulunan fark sabit zaman olan 4dk ile çarpılır.Sorulan yer daha doğuda ise doğunun yerel saati daha ileri olacağından bulunan fark eklenir, batıda ise yerel saat geri olacağından çıkarılır.
Not:Dünya batıdan doğuya döndüğü için doğunun yerel saat ileri batınınki ise geridir.
Her ikiside Doğu yarım kürede olursa;
1.50˚Doğu meridyeni üzerinde bulunan bir yerde yerel saat 10:30 iken, aynı anda 67˚Doğu meridyeninde saat kaçtır?(11:38)
2.35˚Doğu boylamında yerel saat 13:25 iken 10˚Doğu boylamında yerel saat kaçtır?(11:45)
Her ikiside Batı yarım kürede olursa;
3.6˚Batı boylamında yerel saat 18:15 gösterirken 42˚Batı boylamında yerl saat kaçı gösterir?(15:51)
4.82˚Batı meridyeni’nde yerel saat 13:45 iken, 64˚Batı meridyeni’de kaçtır?(14:57)

Biri Batı biri Doğu olursa;
5.30˚Batı boylamında yerel saat 12:00 iken7˚Doğu boylamında yerel saat kaç olur?(14:28)
6.26˚Doğu meridyeninde yerel saat 13:20 ise 14˚Batı meridyeninde yerel saat kaçtır?(10:40)
Karışık Yerel Saat Problemleri
1.Yerel saati Türkiye’nin en doğu uç noktasının boylamından 120dk ileri olan bir yerin boylamı kaçtır?(75˚D)
2.Yerel saati başlangıç meridyenindeki yerel saatten 140dk geri olan yerin boylamı kaçtır?(35˚B)
3.15˚BM üzerinde yerel saat 12:00 iken yerel saatin 8:40 olduğu yerin boylam derecesi nedir?(65˚BM)
4.Türkiye yerel saat kullanılsa, 30º Doğu boylamında yer alan İzmit’te yerel saat 10.00 iken Sivas’ta 10.28 olur. Buna göre Sivas hangi boylam üzerindedir?(37˚D)
5.60˚Batı boylamı üzerinde olan bir merkezden yerel saati 240dakika ileri olan boylam hangisidir?(0 derece başlangıç boylamı)
6.Başlangıç meridyeniyle ülkemizin en batısı arasında kaç dakikalık zaman farkı vardır?(104dk.)
7.18˚Doğu boylamına eşit uzaklıkta olan iki şehir arasında 160 dakika yerel saat farkı vardır.Bu iki kentin sahip olduğu boylamları hesaplayınız(2˚B,38˚D)
8.Aralarında 40dakikalık zaman farkı olan iki merkezden doğuda yer alanı 45º Doğu boylamında ise, diğerinin boylamı hangisidir?(35˚D)
9.Yerel saati Greenwich’in saatinden 3 saat ileri 2 saat geri olan boylam çifti hangileridir?(45˚Doğu-30˚Batı)
10.Yerel saati Griniçe göre 4saat ileri olan K merkezi ile, başlangıç meridyenine göre 1 saat geri olan bir L merkezi arasında kaç derecelik boyla farkı vardır?(75˚)
11.Türkiye’nin batı sınırını belirleyen boylama eşit uzaklıkta bulunan iki kent arasında 1:20’dakikalık saat farkı varsa bu iki kentin bulunduğu boylamlar hangisidir?(36˚D-16˚D)
12.Lizbon 10˚Batı meridyeni üzerinde’dir.Yerel saati Lizbon’dan 2saat20’ileri olan bir yer hangi meridyen üzerindedir?(25˚D)
13.Türkiye’de yaz saati uygulamasına geçildiği gün, Güneş tam tepe noktasındayken Başlangıç meridyeninde yerel saat kaçtır?(9:00)
14.Ekvator üzerinde bulunan X ve Y kentleri arasındaki uzaklık 2775 km ’dir.XveY noktaları arası yerel saat farkı kaç dakikadır?(100dk)
15.23Eylül’de B merkezinde D merkezinden 1 saat daha geç batmaktadır. B merkezinin yerel saati Greenwhich’in yerel saatinden 1saat ileridir. Buna göre B ve D merkezleri hangi meridyenler üzerinde bulunmaktadır?(15˚D,30˚D)
16.4˚Doğu Boylamı’nda yer alan Iğdır’da yerel saat 16:32 iken aynı anda yerel saatin 15:28 olduğu Aydın’ın boylam derecesi kaçtır?
17.Türkiye’de yerel saat kullanılsa 42˚D boylamında yer alan Siirt’te saat 10:36 iken Ankara’da 10:00 olur.Buna göre, Ankara hangi boylam üzerindedir?

Ortak saat(ulusal saat);Ülke içerisinde herhangi bir meridyen yayının yerel saatinin ülke genelinde uygulanmasıdır.Doğu batı yönünde fazla geniş olan ülkelerde birden fazla ortak saat uygulanırken (Çin,Hindistan,Rusya,ABD gibi), az geniş olanlarda tek ortak saat kullanır.
Ülkemiz yaz mevsiminde 45˚DM’ninin,kış mevsiminde ise 30˚DM’ninin yerel saatini ortak saat olarak kabul eder.Bu nedenle yazın ileri saat uygulamasına geçilerek saatler 1 saat ileri, kışın geri saat uygulamasına geçilerek saatler 1 saat geri alınır.
Ülke saatini hesaplamak için izlenecek yol;Ulusal saatinin(Ortak saat) ayarlandığı boylam derecesini öğrenmek için her hangi bir ülkenin sınırları içinde kalan saat diliminin numarası 15 ile çarpılır(Bir saat dilimi 15 meridyen yayından oluştuğu için) ve ortak saat ayar meridyeni bulunur.

Uluslar arası saat(Saat Dilimleri);Ortak saatlerin Dünya üzerinde meydana getirdiği karışıklığı önlemek için yeryüzü, herbiri 15 boylamdan oluşmak kaydıyla 24 saat dilimine bölünmüştür.Çünkü dünyamız ekseni etrafında batıdan doğuya doğru hareket ederek 24 saatte 360˚lik,1 saattede 15˚lik dönüş gerçekleştirir.Bu yüzden her saat dilimi 15 tane boylamdan oluşur ve aralarında birer saatlik fark vardır.
Saat dilimini(Uluslar arası saat)bulmak için izlenecek yol; her hangi bir meridyen yayı 15’e bölünür(Bir saat dilimi 15 meridyen yayından oluşmaktadır)kalan 7˚30’dan büyükse bölüme 1 eklenir, küçükse olduğu gibi bırakılır ve saat diliminin numarası bulunmuş olur.
Not;Eğer Batı yarım küredeki bir yerin saat dilimi sorulmuşsa çıkan sonucu 24.saat diliminden çıkartırız.
Not;Saat dilimleri ülkelerin siyasi sınırlarına göre girinti-çıkıntı yapabilir.
Not;Saat dilimlerinin numarası doğuya gidildikçe büyür.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1.Her bir saat dilimi arası kaç dakikadır?(60dk)
2.Aralarında 75˚lik boylam farkı olan iki merkez arasında kaç tane saat dilimi vardır?(5)
3.0.(sıfır) saat dilimini sınırlayan boylamlar hangileridir?(7,5˚B-7,5˚D)
4.7.numarılı uluslar arası saat dilimi kaç dereceli meridyenden başlar?(97,5˚D)
5.65˚Doğu boylamı kaçıncı saat dilimini kullanır?(4.Saat dilimi)
6.Üzerinden 68˚Batı meridyeni geçen bir yer,yaklaşık olarak kaçıncı saat dilimindedir?(19.)
7.68˚Doğu boylamı kaçıncı saat diliminde yer almaktadır?(5.Saat dilimini)
8.108˚Batı meridyeni üzerinde bulunan bir kent kaçıncı saat dilimi içerisinde yer alır?(17.)
9.139˚Doğu boylamında bulunan bir ülke kaçıncı saat dilimini kullanır?(9.)
10.60˚Batı meridyeninin içinden geçtiği yer kaçıncı saat diliminde yer alır?(24-4=20.)
11.82˚Batı meridyeni üzerinde bulunan bir kent kaçıncı saat dilimindedir?(24-5=19.)
12.8.saat dilimi hangi meridyen yayları arasında yer alır?(112,5˚D-127,5˚D)
13.Greenwich’te saat 16:00 iken, saatin 18:00 olduğu başka bir merkez, kaç numaralı saat diliminde yer alır?(2.Saat diliminde)
14.15.Saat diliminde yeralan bir şehrin sahip olabileceği maksimum ve minimum meridyen dereceleri hangileridir?(127,5˚B-142,5˚B)
15.113˚Doğu meridyeninde yer alan merkezin bulunduğu saat dilimi ve ortak saat ayar meridyeni hangisidir?(8.dilim ve 120˚D)
16.33˚Doğu’da yerel saat 10:24 iken yerel saatin 18:44 olduğu boylam hangi saat diliminde yer alır?(11.Saat diliminde)
17.Türkiye’de ileri saat uygulamasının olduğu günlerde ortak saatten yerel saati 5saat geri olan bir yer kaçıncı saat dilimi içerisinde yer alır?(24-2=22.)
18.Yerel saati 112˚Doğu boylamından 4 saat 16 dakika daha ileri olan bir merkez hangi saat diliminde yer alır?(12.)
19.Ocak ayında ülkemizdeki bir merkezde yerel saat ile ortak saat arasında 24 dakikalık zaman farkı olduğuna göre bu merkezin bulunduğu boylam hangisidir?(36˚D)
20.Doğu ve batı uçları 7. saat dilimi tarafından sınırlanan bir ülkenin boylam değerleri hangileridir?(97,5˚D ile 112,5˚D)
21.2.Batı saat diliminde saat 14.00iken yerel saati Türkiye’nin en doğusundan 30boylam daha doğuda bulunan bir kentte saat kaçtır?(21.00)

Dünya’nın batı uç noktası bulunan 180˚B meridyeni ile doğu uç noktasında bulunan 180˚D meridyeni;başlangıç meridyeninin karşıtı olan 180˚meridyenidir.Bu iki uç nokta arasında bir günlük(24 saatlik) zaman farkı vardır.Bu nedenle 180˚meridyeninin doğusuna geçildiğinde tarih bir gün ileri, batısına geçildiğinde de bir gün geri alınır.
Not;Tarih degiştirme çizgisi ortaktır ve ülkelerin siyasi sınırlarına girinti-çıkıntı yapabilir. DEĞERLENDİRME SORULARI
1.100˚Doğu boylamında K kentinin yerel saat 07:00 iken tarih 20.04.2001’dır.50˚Batı boylamındaki L kentinin yerel saati ve tarihi için ne söylenebilir?(21:00-19.04.2001)
2.60˚Batı meridyenindeki T kentinde 8.5.1996 tarihinde yerel saat 14:00 iken 75˚D boylamındaki S kentinin tarihi ve yerel saati için ne söylenebilir?(23:00-8.5.1996)
3.45˚Batı boylamında tarih 22 Şubat Salı yerel saat 23:00 iken aynı anda Türkiye’nin en doğusunda tarih ve yerel saat kaçtır?(23Şubat Çarşamba-05:00)
4.11 Haziran günü 85˚Batı meridyeninin üzerinde yer alan Mexico City’de saat 15:00’de oynanan Dünya Kupası maçının izlendiği 29˚Doğu meridyenindeki İstanbul’da tarih ve saat ne olur?(11Haziran-22:36)
5.Türkiye’deki 45 boylamı üzerinde Salı günü saat 03.00 gösterirken Amerika’dan geçen 90 meridyeni üzerinde gün ve saat kaçtır?(Pazartesi,18:00)
6.52˚D meridyeni üzerindeki bir merkezde yerel saat 23:20’ ve günlerden pazardır.Saatin 01:12,günün pazartesi olduğu meridyen hangisidir?(80˚D)
7.5˚Doğu Meridyeninde yerel saat 19:00 ve günlerden Salı iken 95˚Doğu Meridyeninde yerel saati ve günü bulunuz.(01:00,Çarşamba)
8.60˚D meridyeni üzerinde 3 Ocak’ta saat 5:30 iken, 45˚B meridyeni üzerinde tarih ve saat kaç olur?(2 Ocak,22:30)
9.33˚Doğu meridyeninde bulunan Ankara’da 18Mart Perşembe günü saat 02:00 iken 117’Batı meridyenindeki Los Angeles( Los Encılıs)’te saat ve gün nedir?(17:00,Çarşamba)

Her meridyenin bir karşıtı vardır. İkisi birlikte bir çemberi oluşturur.Bir meridyen ile karşıtı arasında 180 tane meridyen yayı uzanır.başka bir ifadeyle bir meridyenin anti meridyeniyle arasında 12 saatlık zaman farkı vardır (180 x 4=720 dk).
Anti meridyeni bulmak için izlenecek yol; soru metninde verilen boylam derecesi 180˚den çıkarılır ve yön olarak batı verilmişse doğu,doğu verilmişse batı yazılır.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1.İzmit ve Kars illerinin anti meridyenleri kaçtır?(İzmit=150˚B,Kars135˚B)
2.21˚Batı boylamının anti meridyeni hangisidir?(159˚Doğu)
3.Londra’nın karşıt boylamı hangisidir?(180)
4.36˚Doğu meridyeninde yerel saat 18:00’ iken,36˚Doğu meridyeninin anti meridyeni ve yerel saati nedir?(144˚B-06:00’)
5.Türkiye’nin arasında kaldığı 26˚-45˚Doğu meridyenlerini daireye tamamlayan anti meridyenler hangileridir?(154˚B,135˚B)

Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için Güneş doğuda erken doğar, erken tepe noktasına ulaşır(yerel saat 12:00’sini daha önce yaşar) ve erken batar, batıda ise geç doğup, geç tepe noktasına ulaşır ve geç batar.
Güneşin doğuşu ve batış saati ile ilgili hesaplamalarda izlenecek yol;ilk iş olarak iki yer arasındaki yerel saat farkı bulunur.İkinci işlem ise; batıdaki bir noktada Güneş’in doğma saati verilir, doğudaki bir noktada Güneş’in doğma saati sorulursa, doğuda Güneş erken doğacağından aradaki yerel saat farkı çıkarılır.Eğer tersi sorulursa, batıda Güneş geç doğacağından aradaki yerel saat farkı toplanır.
Not:21 Mart,23 Eylül tarihlerinde (Ekinoks tarihleri)Dünyada gece gündüz eşitligi görülür, yani 12 saat gece 12 saat gündüz yaşanır.Bu nedenle bütün dünyada güneş doğduktan 12saat sonra batar ve battıktan 12saat sonra doğar.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1.29˚Doğu meridyeninde bulunan İstanbul’a göre Güneş’in 36dk önce doğduğu meridyen hangisidir?(38˚D)
2.20˚Doğu boylamında Güneş 5:40’da doğmuştur.Aynı gün Güneş’in 6:20’de doğduğu kent hangi boylamdadır?(10˚D)
3.6˚Doğu meridyeninde 19:40’da batan Güneş hangi meridyen üzerinde 18:20’ de batar?(26˚D)
4.21Mart günü 30˚Batı boylamında Güneşi’in doğduğu anda,hangi boylamda Güneş batmaktadır?(150˚D)
5.21Mart tarihinde güneş Türkiye’nin en batısında 06:45’de doğduğuna göre en doğusunda kaçta batar?(05:29)
6.23 Eylül günü 10˚Doğu boylamında Güneş 4:40’da doğmuştur.Aynı gün Güneş’in 19:20’de battığı kent hangi boylamdadır?(30˚B)
7.21 Mart günü 25˚DM’de Güneş 4:20’ doğduğuna göre 5˚DM de kaçta batar?(17:40’)
8.30˚DM ortak saat olarak kullanıldığı 21 Mart tarihinde,Iğdır’da Güneş 5:44’de doğmuş olsun.Aynı tarihte 29˚DM’de bulunan İstanbul’da kaçta doğar?(6:48’)
9.23Eylül tarihinde,15˚Doğu boylamında 06:00’da doğan Güneş, aynı gün 15˚Batı boylamında kaçta doğar?(08:00’)
10.Ekvator üzerindeki x ve y merkezleri arasında 1443 km’lik uzaklık vardır.Buna göre 23Eylül tarihinde x merkezinde Güneş 08:56’da doğarsa ,daha doğuda olan Y merkezinde x merkezinin yerel saatine göre kaçta doğar?(08:04’)
11.23Eylül tarihinde 33˚Doğu boylamı üzerinde öğle vakti yaşanırken, hangi boylam üzerinde Güneş doğar?(57˚B)
12.15 Kasım tarihinde İzmit’te 07:25’te doğan Güneş aynı gün İzmit’te kaçta batar?(16:35’)
13.Gündüz uzunluğunun 14 saat 30’ dakika olduğu bir tarihte 15˚D boylamı üzerindeki Varşova’da Güneş kaçta batar?(19:15’)
14.Gündüz uzunluğunun 13 saat40 dakika olan bir merkezde Güneş yerel saat kaçta doğar?(18:50’)
15.21Mart tarihinde 35˚D meridyeni üzerindeki Samsun’da Güneş Türkiye saatiyle 5:40’ta doğuyorsa 29˚D meridyeni üzerindeki İstanbul’da aynı gün kaçta doğar?(06:04)

Bulunduğumuz yere Güneş ışınlarını en dik geldiği anda yerel saat 12:00’ dir. O anda ülke olarak kullanılan ortak saat ayarı 11:40’ gösteriyorsa, ortak saate esas alınan meridyenin doğusunda olduğumuz anlaşılır.
Eğer kolumuzdaki saat 12:00’den büyük olsaydı,o zaman ortak saat ayarınca esas alınan meridyenin batısında olacaktık.

DEĞERLENDİRME SORULARI
1.Ortak saat 15˚D meridyenine göre ayarlanan bir ülkede Güneş’in en tepeye yükseldiği an saat 13:00’ gösteriyorsa bu yerin boylam derecesi kaçtır?(O˚)
2.Kullanılan ortak saat ayarı 30˚D boylamına göre ayarlanmış bir kişinin bulunduğu yerde Güneş tam tepe noktasında iken saatin tam 10:20’yi gösterir.Bu kişinin bulunduğu boylam hangisidir?(55˚D)
3.Bir ülkede 45˚Doğu boylamının yerel saati ortak saat olarak kullanılmaktadır.Aynı ülkede bir merkeze Güneş tam tepe noktasına geldiği zaman saat 11:00’ gösterdiğine göre bu merkez hangi boylam üzerinde yer alır?(60˚D)
4.Bir ülkede 60˚D boylamının saati ortak saat olarak kullanılmaktadır.Aynı ülkede bir merkezde Güneş tam tepe noktasına ulaşdığı an,saat 10:00’ı gösterdiğine göre bu merkez hangi boylam üzerindedir?(90˚D)
5.23Eylül’deTmerkezinde Güneş Zmerkezinden 1 saat erken batmaktadır.T’de yerel saati Greenwhich’in yerel saatinden 2saat geridir.Buna göre T ve Z hangi meridyenler üzerindedir?(T=30˚B,Z=45˚B)
6.21 Mart tarihinde Güneş’in doğuşunu başlangıç meridyeninden iki saat sonra gözleyen bir kişi hangi boylam üzerindedir?(30˚Batı)
7.Başlangıç meridyeninden 2 saat önce Güneş’in battığı boylam aşağıdakilerden hangisidir?(30˚D)